I am Article Layout

Selecteer uw beleggersprofiel:

Deze inhoud is uitsluitend bestemd voor een Adviseur en Institutionele belegger / consultant en Particuliere Belegger.

Oktober 2021
Marketingmateriaal

‘In Europa is sprake van demominderen en in Afrika van demomeerderen’

Overbevolking wordt in de wereld anders beleefd en geïnterpreteerd. Terwijl we praten over de explosieve groei van de bevolking in Afrika of Azië, is er in Europa en Japan sprake van krimp. Alleen door migratiestromen vindt er in Europa groei plaats. Het maakt het aanpakken en oplossen van overbevolking een Gordiaanse knoop.

De getallen liegen er niet om. De wereldbevolking groeit de komende decennia explosief, of we het willen of niet. Op dit moment leven er zo’n 7,79 miljard mensen op de wereld. Volgens schattingen gaan we in 2050 naar de 9 miljard, en in 2100 naar zo’n 11,2 miljard. Als je naar deze grove data kijkt, vindt de groei plaats in Afrika en zal tegen 2100 80 procent van de wereldbevolking in Afrika en Azië wonen. Het merendeel van de groei zal plaatsvinden in steden, er is sprake van een sterke urbanisatie.   

Noodkreet van wetenschappers

Demograaf Jan Latten, emeritus hoogleraar sociale-demografie aan de UvA en voormalig hoofddemograaf van het Centraal Bureau voor de Statistiek, kijkt nuchter naar de getallen. In de loop van het interview vraagt hij een paar keer: ,,Waarom moeten we groeien en kan de aarde de 8 miljard mensen van nu wel aan?” Hij haalt in dat licht gezien de noodkreet van 14.000 wetenschappers uit 153 landen aan. Eind juli 2021 schreven zij een handvest in het wetenschappelijke tijdschrift BioScience. Zij pleiten voor stabilisatie en geleidelijke vermindering van de omvang van de wereldbevolking om zo overexploitatie van de aarde tegen te gaan. Gedurende het gehele gesprek van een uur met Latten over overbevolking groeit de wereldbevolking met ongeveer 8.537 inwoners (via overpopulationawareness.org).   

Demominderen en demomeerderen

Latten ziet de gehele wereld als één systeem met de continenten als regionale subsystemen. Van overbevolking is in zijn systeemdenken niet overal sprake. ,,In West-Europa zijn we demografisch aan het minderen. Ik noem dat ‘demominderen’, terwijl in Afrika sprake is van enorme bevolkingsexplosie; ‘demomeerderen’. In Europa hebben we een flinke consumptie, vandaar dat op ons continent een trend ontstaat om te willen ‘consuminderen’.” Die subsystemen lopen volgens hem niet synchroon. Het is daarom een misverstand te denken dat daardoor de nodige aanpassingen om de aardbol niet verder te laten opwarmen – lees het laatste rapport van The Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) –  mondiaal vlekkeloos zullen verlopen.  

Proletarische tussenfase

Latten haalt ons uit die droom: ,,In Afrika is de bevolking nog aan het groeien, demomeerderen dus. De opkomende middenklasse gaat straks ook nog eens consumeerderen. Het naïeve denken in het rijke Westen is dat mensen in andere subsystemen hetzelfde redeneren als in het Westen. Dat is niet zo, elders leeft men in een andere fase van demografische en sociale ontwikkeling. Afrika bevindt zich in de fase waarin de rijke Westerse landen in 1900 waren: veel kinderen en tegelijk afnemende kindersterfte. Dat wordt wel de proletarische tussenfase genoemd.”   

Globalisering

In Europa worden nu families in omvang kleiner, generatie op generatie. Het is in Nederland niet veel anders. In 2014 bedroeg het gemiddelde kindertal per vrouw 1,71, inmiddels is dat teruggelopen naar 1,57. Dat is onder het niveau waarop de Nederlandse bevolking zichzelf op den duur kan vervangen (circa 2,1 kinderen per vrouw). Het inwonertal in Europa en in het verlengde daarvan Nederland, zal echter niet teruglopen vanwege de groeiende migratiestromen. Het is in de optiek van Latten een direct gevolg van de faseverschillen waarin de verschillende subcontinenten zich bevinden. ,,Door globalisering komen die subcontinenten sneller dan ooit met elkaar in aanraking. Elk subsysteem zoekt naar evenwicht. Ze zijn uit balans door extreme bevolkingsgroei, oorlogen, natuurrampen, of door krimp zoals hier in Europa.”   

Beleid maken

,,De vraag is dan ook of er een ‘plafond’ moet komen in Europa en Nederland aan de potentiële groei door immigratie”, gaat Latten verder, “om te voorkomen dat het sociale deel van het systeem hier van slag raakt. De natuurlijke krimp kun je combineren met een streven naar een stabiele bevolkingsomvang van bijvoorbeeld 18 miljoen en maak daar beleid op. Helaas zijn er nauwelijks politieke reflecties over een beperkte groei of stabiele bevolking. Wat het land bij een stabiele omvang tekortkomt aan kinderen, biedt ruimte voor immigratie. Het wordt dan net als in Japan een vraaggestuurde migratie. Criterium wordt daardoor meer dan nu de bijdrage die nieuwkomers kunnen bieden aan de samenleving. Door zo’n beleid ben je ook op de lange duur af van de vergrijzing- en ontgroeningsproblematiek.”   

Sociale vraagstuk migratie belangrijker dan voeden

Latten constateert al jarenlang dat er in Nederland een taboe rust op bevolkingsbeleid. Hij vermoedt dat mensen terughoudend zijn om hun persoonlijke vrijheid te verliezen om wel of geen kinderen te krijgen: ,,Ik maak toch zelf uit wat goed is! Het heeft te maken met onze vrijheidsmentaliteit. De gevolgen van ongeplande groei kunnen zijn dat de groei onbeheersbaar wordt en ons sociaalsysteem dat we hebben opgebouwd, gaat wankelen. Steeds meer nieuwe inwoners uit andere cultuurgebieden betekent niet zonder meer toenemende integratie. Dat sociale vraagstuk lijkt mij voor Nederland een belangrijker punt dan de vraag of we al die mensen kunnen voeden. Als we geen voeding exporteren naar andere landen lukt dat wel. Reduceer de teelt tot eigen gebruik en het milieu wordt ook minder belast.”