I am Article Layout

Selecteer uw beleggersprofiel:

Deze inhoud is uitsluitend bestemd voor een Adviseur en Institutionele belegger / consultant en Particuliere Belegger.

De impact van een verstoorde stikstofkringloop

September 2019
Marketingmateriaal

Planeetbedreigende voedingsstoffen

Of de aarde in de toekomst nog een aangename plek is om te leven hangt ervan af hoe we omspringen met de natuurlijke grenzen van onze planeet. Een van die planetary boundaries is de natuurlijke stikstof- en fosforkringloop.

De ontdekking dat stikstof en fosfor belangrijke voedingsstoffen voor planten zijn, heeft een revolutie teweeggebracht in de landbouwsector. De voedselproductie kreeg een enorme impuls dankzij de ontwikkeling van kunstmest. De keerzijde is dat de natuurlijke stikstof- en fosforcyclus wordt verstoord door de grootschalige kunstmestproductie. In combinatie met andere vormen van menselijk handelen leidt dat ertoe dat jaarlijks naar schatting 120 miljoen ton extra stikstof uit de atmosfeer wordt omgezet in allerlei stikstofverbindingen. Veel van deze zogeheten reactieve stikstof komt in het milieu terecht, verontreinigt waterwegen of kustgebieden en hoopt zich op in landsystemen. Bovendien komen er allerlei gassen vrij in de atmosfeer. Di-stikstofoxide is bijvoorbeeld een van de belangrijkste broeikasgassen buiten CO2. De verstoring van de natuurlijke stikstofen fosforcyclus leidt ertoe dat heldere meren vertroebelen door overmatige algengroei. De ecosystemen van de zee worden eveneens bedreigd. Het water van de Baltische Zee bijvoorbeeld is door de grote instroom van stikstof en fosfor soms zeer zuurstofarm.

Zuurstof in de oceaan

Uit de geschiedenis blijkt dat er in de oceanen op grote schaal zuurstofgebrek ontstaat als kritische grenzen voor de instroom van fosfor in de wereldzeeën worden overschreden. Modellen wijzen erop dat een langdurige stijging van de fosforstroom naar de oceanen van meer dan 20 procent boven het natuurlijke niveau in het verleden voldoende was om een ernstig zuurstofgebrek te veroorzaken. De in potentie enorme ecologische impact is

De Baltische Zee is soms zeer zuurstofarm door instroom van stikstof en fosfor

aanleiding voor het Stockholm Resilience Centre om in kaart te brengen waar het omslagpunt ligt waarboven onherstelbare ecologische schade wordt aangericht. Het bepalen van een precieze grens voor de nitraatuitstoot is een lastige klus. Op basis van grove schattingen komt het team van het Stockholm Resilience Centre uit op een niveau van 35 miljoen ton per jaar: een kwart van wat binnen de natuurlijke cyclus gebruikelijk is. De wetenschappers benadrukken dat het belangrijk is om snel actie te ondernemen in plaats van een meer precieze bepaling van deze planetary boundary af te wachten. Sinds de jaren vijftig is het aantal dode zones van zuurstofarm water in de oceanen verviervoudigd. Stikstof zit in de atmosfeer, maar fosfor zit onder de aardbodem. De stof wordt uit rotsen gewonnen en gebruikt voor allerlei zaken: van kunstmest tot tandpasta. Er wordt elk jaar rond 20 miljoen ton fosfor gedolven. Ongeveer 8,5 tot 9,5 miljoen ton hiervan komt uiteindelijk in de oceanen terecht. Naar schatting is dit circa acht maal zoveel als de natuurlijke instroom.

Grens voor fosfoor

De voorlopige berekeningen van het Stockholm Resilience Centre wijzen erop dat het zuurstofniveau in oceanen binnen duizend jaar een kritiek niveau bereikt als de instroom van fosfor vertienvoudigt ten opzichte van het natuurlijke niveau. Op basis van de huidige schattingen ligt de grens bij een instroom van 11 miljoen ton fosfor per jaar. Hierbij dient te worden aangetekend dat volgens de modellen de huidige niveaus in vele riviermondingen en zoetwatersystemen al de kritische drempels zijn gepasseerd. Hoewel de planetary boundaries voor stikstof ruim zijn overschreden en de grens voor fosfor snel dichterbij komt, verschijnen er ook steeds meer lichtpuntjes. Er komen steeds meer aanwijzingen dat pogingen om milieuschade te voorkomen – via politieke maatregelen of de ontwikkeling van innovatieve technieken – vruchten afwerpen. Het model van Pictet AM geeft bijvoorbeeld aan dat de hoeveelheid biochemisch afval, die sommige industrieën in de bos- en milieusector produceren, afneemt.